Kader, insanoğlunun bilmediği sadece Allah’ın bildiğidir. Yani alın yazımız olan şeyler akıl yoluyla ereşiyemiyeceğimiz elde edemiyeceğimiz şeylerdir. Birçok insan başlarına ne gelirse “kaderimmiş”deyip geçiyor. Böyle ise neden insan yaptıklarından yine kendisi sorumludur? Çünkü yüce Allah, Nahl Süresinin 93’ncü ayetinde((...ولتسألن عما كنتم تعملون “ yaptıklarınızı bize sormayın, yaptıklarınızdan sizler sorumlusunuz.” Diye buyurmuştur. Şayet tüm yaşayacaklarımızı kendi yön veriyor ise bizleri sorumlu tutmaması gerekir. O zaman tüm sorumluluk kendisine ait olur. Böyle olmasa) (رحمن و رحيمRahman ve Rahim olan sıfatlarıyla çelişir. Bu çelişkilerin yaşanmaması için Yüce Allah insana akıl-irade vererek yaşamında özgür kılmıştır. İnsan süresinin 3’cü ayetinde bunu net olarak belirtmiştir.(انا هدبناه السبيل اما شاكرا واما كفورا) “şübhsiz ona doğru yolu gösterdik. İster şükredici olsun ister nankör” bu ayet gösteriyor ki Allah sadece doğruyu ve yanlışı gösterendir, gerisi insana kalmıştır.

“Kader” Yüce Allah’ın süphane ve ta’ala yaratıştaki ölçü, tertip ve düzen anlamında hak ve gerçektir. Bunu Furkan süresin 2’ci ayetinde net ifade etmiştir.(الذي له ملك السماوت والأرض و لم يتخذا ولدا و لم يكن له شرك في الملك وخلق كل شيء فقدره تقديرا ) “ Göklerin ve yerin mülkü O’nundur. O çocuk edinmemiştir, mülkünün de ortağı yoktur. Her şeyi yaratmış, ona ölçü, biçim ve düzen vermiştir.” Buna benzer birçok ayet Kuranda mevcuttur. Bunları bilmemize rağmen, insanın kaderimde ne varsa o olur deyip, oturması acaba ne kadar doğru olur. Yüce Allah kitabında çalışanı daha çok takdir kazandığını hep buyurmuştur.و فضل الله المجاهدين على القاعدين أجرا عظيما )) “Çalışanı oturandan daha üstün kıldık”(Nisa-95). Kaderimiz deyip susmak ilme, bilime ve dinin gerçeğine tamamen aykırıdır.

Evet, Yüce Allah bizim ne yaptığımızı ne yapacağımızı, daha doğrusu evrende olmuş ve olacak olayları ezeli ilmiyle bilir. Çünkü O, her şeyi bilir. Fakat bu bilgi bizim özgür hareket etmemize engel değildir. Çünkü Allah’ın bildiği için değil, bizim yaptıklarımızla ve yapacaklarımızla ilgilidir. Kaldı ki Yüce Allah insanoğlunu bu veya bu şekilde yönlendirmez sadece doğruyu, yanlışı gösterir. Çünkü insanoğlu diğer bütün varlıkların aksine “akıl” ve “irade” gibi niteliklerle takdir edilmiştir. İşte kader takdir anlamında ele alınmış ve her şey takdiri ilahi iradeyle yaratılmıştır. İnsanın ne yapacağı önceden belirlenmiş olsaydı özgürlükten bahsedilmeyecekti.(من عمل صلحا فلينفسه و من أسآء فعليها و ماربك بظلم للعبيد ( “Kim yararlı iş işlerse kendi lehinedir. Kim de kötülük işlerse kendi aleyhinedir”(Fussilet:46).(ألا تزر وزرة وزر أخرى) “Hiçbir suçlu başkasının suçunu yüklenemez”(Necm:38)(وأن ليس للإنسان الا ما سعى) “ve gerçekten de insan, ancak çalıştığını elde eder”(Necm:39). Bu ayetlerde görüldüğü gibi insan eylemlerinde özgür ve yaptıklarından da sorumludur. İnsan, özgürlüğünü kendisi için takdir edilmiş, iradesi sayesinde bunu elde etmektedir. İrade, kişiye çeşitli alternatifler arasında seçme imkanı veren bir özeliktir. Aynı şekilde insan iradesiyle zorunlu eylemleriyle ve isteğe bağlı eylemleri ayrıt edebilir, aralarında karar verebilir. İradesi dahilinde olmayan olay ve olgulardan kesinlikle sorumlu değildir.

Sonuç olarak, Kur’an’a göre “kader”, “ölçü” anlamında olup, insan eyleminin zorunlu olduğunu gösteren bir inanç esası değildir. Yüce Allah’ın gücünün ıspatıdır. İnsanoğlu yaptıklarından sorumludur. Bunun yanında insanın özgür olduğu, irade yetisi bulunduğu da Kur’an tarafından ifade edilmiştir.

Sağlıklı yaşam için evimizde oturalım…

 

SOSYOLOG MEHMET GÜVEN

CEP: 05380513770

E-mail:mehmetguvendaniş[email protected]