2019 yılından beri üzerinde çalışılan ve yılan hikayesine dönen 1/1000 lik uygulama revize imar planlarıyla ilgili yeni bir gelişme yaşandı ve “PLANLARIN KADEMELİ BİRLİKTELİĞİ” ilkesine aykırı olduğu iddiasıyla iptali istendi.
Hatay Büyükşehir Belediye meclisinde onaylanarak gönderilen ve Dörtyol Belediyesince 28.09.2022 tarihinde bir ay süre ile askıya çıkarılan 1/1000 uygulama imar planının askı süresi 28.10.2022 tarihinde doldu. Bu süre zarfında çok sayıda itiraz dilekçesi verildi.
Bu itiraz dilekçeleri içerisinde bir tanesi ise oldukça dikkat çekici. Verilen dilekçede Hatay Büyükşehir Belediyesinin 1/25000 lik planları yapmadığı, yürürlükte bulunan 1/25000 plan ile kent bütününde yapılmış olan 1/100000 Çevre Düzeni Planının ve yine bu plana göre hazırlanan 1/5000 ve 1/1000 ölçekli planların birbirine uyumluluk göstermediği iddiasıyla iptali talep edildi. Bu iddiaya mesnet olarak da Ordu Büyükşehir Belediyesi ile Ordu İdare Mahkemesi arasında görülen dava emsal olarak gösterildi.
Resul Yüksel tarafından 26 Ekim 2022 Çarşamba günü Dörtyol Belediyesine verilen itiraz dilekçesinde; “İmar planı insan, toplum, çevre ilişkilerinde kişi ve aile mutluluğu ile toplum hayatım yakından etkileyen fiziksel çevreyi sağlıklı bir yapıya kavuşturmak, yatırımların yer seçimlerini ve gelişme eğilimlerini yönlendirmek ve toprağın koruma kullanma dengesini en rasyonel biçimde belirlemek amacıyla hazırlanır. İmar Yasasında planlar kapsadıkları alan ve amaçları açısından bölge planları ve imar planları olarak iki ana kategoriye ayrılmış, imar planları da uygulamaya esas olan uygulama imar planları ve bu planın hazırlanmasındaki temel hedefleri, ilkeleri ve arazi kullanım kararlarını belirleyen nazım imar planları olarak sınıflandırılmıştır, imar yasanın ilgili maddelerinde ise planların tanımlanmasına yer verilerek planlar bölge planı, çevre düzeni planı nazım imar planı ve uygulama imar planı olarak kademelendirilmiş ve alt ölçekli planların üst ölçekli planlarda belirlenen planlama ana ilkelerine, stratejilerine ve kararlarına uyumlu olması zorunluluğu getirilmiştir.
Hatay Büyükşehir Belediye Meclisinin 10.05.2018 tarih ve 2018/162 sayılı kararı ile ilimiz 1/100000 ölçekli Çevre Düzeni Planı onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Hatay Büyükşehir Belediye Meclisinin 31.07.2019 tarih ve 2019/160 sayılı kararı ile İlimiz Dörtyol İlçesine ait 1/5000 ölçekli ilave ve Revizyon Nazım imar Planı onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Dörtyol Belediyesince 1/1000 uygulama imar planı 28.09.2022 tarihinde bir ay süre ile askıya çıkarılmıştır.
Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinin 4. Maddesinin C bendinde “Çevre düzeni planı: Varsa mekânsal strateji planlarının hedef ve strateji kararlarına uygun olarak orman, akarsu, göl ve tarım arazileri gibi temel coğrafi verilerin gösterildiği, kentsel ve kırsal yerleşim, gelişme alanları, sanayi, tarım, turizm, ulaşım, enerji gibi sektörlere ilişkin genel arazi kullanım kararlarını belirleyen, yerleşme ve sektörler arasında ilişkiler ile koruma-kullanma dengesini sağlayan 1/50.000 veya 1/100.000 ölçekteki haritalar üzerinde ölçeğine uygun gösterim kullanılarak bölge, havza veya il düzeyinde hazırlanabilen, plan notları ve raporuyla bir bütün olarak yapılan planı" şeklinde tanımlanmaktadır.
Yine Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinin 4. maddesinde 1/25000 ölçekli çevre düzeni planı yapılmasına olanak tanınmamış olmasının Yönetmeliğin yayımlanmasından önce yürürlüğe girmiş olan 1/25000 ölçekli çevre düzeni planlarının kendiliğinden yürürlükten kalkmasına sebep olmayacağı, ileriye dönük olarak sonuç doğuracak söz konusu hükmün ancak, Yönetmeliğin yayımlanmasından sonra 1/25000 ölçekte bir çevre düzeni planı yapılmasına engel teşkil etmektedir. Usulüne uygun bir şekilde yürürlüğe girmiş olan imar planlarının eşdeğer veya daha üst bir işlemle açıkça yürürlükten kaldırılmadığı sürece yürürlüğünün devam edeceği belirtilmiştir. Yukarıdaki maddelerden de anlaşılacağı üzere Çevre Düzeni Plan Ölçeği 1/100000 ve 1/50000 ile sınırlandırılmış, 1/25000 ölçekli plan ise Nazım İmar Planı olarak hazırlanması öngörülmüştür. Bununla birlikte yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılmış olan 1/25000 ölçekli Çevre Düzeni Planının kendiliğinden ortadan kalkmayacağını ve bu planların kademeli plan ilkesine uygun olarak Nazım imar Planı olarak hazırlanması gerektiği belirtilmiştir. Ancak 1/100000 ölçekli çevre düzeni planında, düzenleme alanı içindeki alt ölçekli çevre düzeni planlarının yürürlükten kaldırıldığına ilişkin bir plan notuna yer verilmediği gibi, plan notlarında alt ölçekli planlarının 1/25000, 1/5000 ve 1/1000 ölçekli planlar olduğu açıkça belirtilmiştir. Bu durum sonucu yürürlükte bulunan 1/25000 plan ile kent bütününde yapılmış olan 1/100000 Çevre Düzeni Planının ve yine bu plana göre hazırlanan 1/5000 ve 1/1000 ölçekli planların birbirine uyumluluk göstermediği görülmektedir. Bununla birlikte benzer bir durum Ordu Büyükşehir Belediyesi ile Ordu İdare Mahkemesi arasında 2020/664 Esas sayılı dosya ile görülen davada 02.12.2020 tarih ve 2020/1553 sayılı karar ile Ordu Büyükşehir Belediyesinin yapmış olduğu 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planlarını “Planların Kademeli Birlikteliği” ilkesine aykırı olduğu gerekçesi ile iptaline karar verilmiştir.
1/5000 ölçekli nazım imar planında, plan yürürlüğe girdikten hemen sonra kısmi revizyonların yapılması için meşru ve kabul edilebilir bir gerekçelerin bulunmadığı, plan açıklama raporunda planın yapılma gerekçelerini ve ana hedeflerini meşru kılacak çalışmaların yapılmadığı, planın hazırlanma sürecinde plan onama sınırı içinde bulunan alan için detaylı ve sağlıklı nüfus projeksiyonu yapılmamış olmasının, nüfus ve işgücü büyüklüğüne bağlı olarak hesaplanması gereken arazi kullanım kararı büyüklüklerini ciddi olarak sorgulanır hale getirmektedir. Nazım imar Planının ek alan gereksinimine bağlı olarak "ilave plan" olma işlevinin meşru zeminini ortadan kaldırdığı, plan onama sınırları içerisinde "revizyon" ve "ilave" yapılması şehircilik ilkeleri, planlama esasları, imar mevzuatı ve kamu yararı açılarından gerekli ve meşru kılacak gerekçelerin tartışmaya yer bırakmayacak şekilde açık ve net olarak ortaya konulmadığı, nicel ve nitel yöntemler kullanılarak elde edilmiş olan tespit, analiz ve sentez çalışmalarına dayandırılmadığı, nazım imar planının, üst kademe niteliğindeki 1/100.000 çevre düzeni planı revizyonu ile yürürlükteki 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı ile arazi kullanım kararları ve nüfus kabulleri açısından bağlantılarının kurulmamış olmasının "planların kademeli birlikteliği" ilkesine aykırı olduğu, yürürlükteki 1/25000 ölçekli çevre düzeni planlarında revizyon yapılmadan üst kademe planla öngörülen kent nüfus ve yoğunluk hedefleri tartışılmadan planlama alanı sınırının ve kararlarının belirlendiği, bu nedenlerle planın imar mevzuatı şehircilik ilkeleri ve planlama esaslarına uygun bulunmadığı, bunun yanında söz konusu hukuka aykırılıklar planın genelini etkileyen hususlar olduğundan planın tamamı yönünden iptali gerekmektedir.
10/12/2018 günlü, 7153 sayılı Kanun'un 17.maddesi ile 3194 sayılı İmar Kanunu’na eklenen Geçici 17. Maddede, yürürlükteki 1/25000 ölçekli çevre düzeni planlarının, 5 yıl içinde üst ölçekli çevre düzeni planı veya nazım imar planına dönüştürüleceği kurala bağlandığı ve bu süre içerisinde bu alanlarda revizyon yapılmayacağı, 1/25000 ölçekli çevre düzeni planlarının 2023 yılına kadar yasal olarak yürürlükte olduğu görüldüğü, söz konusu gerekçeler ve yürürlükteki 1/25000 ölçekli çevre düzeni planının 1/5000 ölçekli nazım imar planı açısından üst plan niteliğinde olması nedeniyle arazi kullanım kararları ve nüfus kabulleri açısından bağlantılarının kurulmamış olmasının “planların kademeli birlikteliği” ilkesine aykırıdır.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine göre 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarının üst ölçekli planlara aykırı olamayacağı, arazi kullanım kararlarının alt ölçekli imar uygulama planlarıyla değiştirilemeyeceği açıkça belirtilmiş olup, bu hususta söz konusu hukuka aykırılıklar Hatay Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanan 1/5000 ölçekli Nazım imar planlarının ve 1/1000 ölçekli Uygulama imar Planlarının bütününü etkilediğinden tamamı yönünden durdurulmasını talep ediyorum. Planların bu şekliyle devamı ve uygulanması halinde telafisi mümkün olmayan sonuçlar doğuracağı aşikardır. Bu bağlamda yetkili idarelerce konunun ivedilikle değerlendirilmesi ve işin özünde Hatay’ın lokomotifi konumundaki ilçemiz Dörtyol’u geriye götürecek olan bu planların günümüz standartlarına göre tekrar değerlendirilmesini ve hazırlanmasını tüm hemşerilerim adına arz ve talep ediyorum.” denildi.
Dilekçe kabul görecek olur ise sadece Dörtyol değil, Hatay’daki tüm planlar yeniden yapılacak. Eğer itiraz reddedilir ise bu defa da mahkeme süreci başlayacak.
Sedat İSKENDEROĞLU / Dörtyol