Sanılanın aksine sperm kalitesi bu faktörlerin önemlilerindendir. Her 6 aileden biri infertilite problemi yaşamakta ve bunun yaklaşık yarısı kadın, yarısı erkek kaynaklıdır. Kadın yumurtası ile erkek sperminin birleşip döllenmesi sonucu embriyo gelişir ve gebelik sağlanır. Gebeliğin sağlanmasında embriyo kalitesi çok önemlidir. Embriyonun kalitesini de yine yarı yarıya olmak üzere kadın yumurtası ve erkeğin spermi belirler. Bu sebeble gebelik oluşumu ve devamında sperm kalitesi belirleyici unsurlardandır. Erkek kısırlığı olan ailelerde sperm bozuklukları doğal yoldan gebelik sağlamayı güçleştirmekle beraber üremeye yardımcı tedaviler olan aşılama ve tüpbebek başarılarını da azaltmaktadır. Aşılama uygulamalarında başarı oranı ortalama % 10-15 iken tüpbebek tedavilerinde ortalama % 50-60 civarındadır. Spermlerin durumu ve kalitesi bu oranları azaltıp artıracak önemli bir rol oynar. Tüpbebek uygulamalarında başarıyı artırmak için yıllarca birçok ek yöntem denenmiş ve başarıyı artıran uygulamalar devam etmiştir. Son yıllarda erkek kısırlığında uygulanan sperm mikroçip teknolojisi bunlardan birisidir.

 

Sperm mikroçip teknolojisi Amerika’da bir Türk biliminsanı tarafından tasarlanıp geliştirilmiş ve üremeye yardımcı tedavilerde kullanıma sunulmuştur. Türkiye’de yaklaşık 5 yıl önce kullanıma başlanmış ve başarılı sonuçları sebebiyle birçok tüpbebek merkezinde uygulanır olmuştur. Mikroçip teknolojisi, özel solüsyonu ile beraber mikroakışkan kanalları sayesinde sağlıklı spermlerin geçişine izin veren bir sperm seçim ve ayıklama yöntemidir. Mikroakışkan kanalları sayesinde rahim ağzındaki doğal sperm eleme yöntemini taklit edecek şekilde, spermler rahim ağzından geçip kadının tüplerinde bulunan yumurta hücresine ulaşmaya çalışır gibi bu mikro kanallardan geçmeye çalışır. Hareketsiz, morfolojisi bozuk, DNA sı hasarlı sağlıksız spermler bu mikro kanallarda ilerleyemezler ve takılı kalırlar. Sağlıklı, genetiği iyi ve kaliteli spermler mikro kanallardan geçerek karşı bölümde toplanırlar. Bu bölümde toplanmış DNA hasarsız yüksek kalitedeki spermler üremeye yardımcı tedavilerde kullanılır.

 

 

Erkek kısırlığı sebebiyle sperm DNA hasarı olan, ciddi morfolojik bozuklukları içeren erkek hastalarda , ileri yaş erkeklerde mikroçip teknolojisi önerilir. Başarısız aşılama veya başarısız tüpbebek denemeleri olan ailelerde, tekrarlayan düşüklerde, açıklanamayan infertilitede mikroçip kullanılır. Ayrıca üreme yardımcı tedavi yönteminin başarısını artırmak için de mikroçip kullanılabilir.

Temelde 2 çeşit, toplamda 3 tip mikroçip vardır. Bunlardan biri aşılama diğeri ikisi tüpbebekte kullanılan mikroçiplerdir. Çalışma prensipleri temelde benzer olmasına rağmen uygulamada aşılama mikroçiplerinde belirli bir sperm sayısına ve hareketine ihtiyaç duyulurken, tüpbebek mikroçipleri daha hassas olup az sayıda hareketli spermlerle de kullanılabilir. Rutin aşılama veya tüpbebek hazırlığı yapıldıktan sonra işlem günü androloji/embriyoloji laboratuvarında mikroçip uygulaması yapılır. Erkekten 3-5 günlük cinsel perhizle alınan sperm numunesi mikroakışkan mikroçip teknolojisinden geçirilierek sperm hazırlık ve ayıklama işlemi yapılır. Elde edilen DNA hasarı olmayan, ileri hızlı, iyi morfolojili daha kaliteli spermler aşılama veya tüpbebek uygulamalarında kullanılır.

 

 

Üremeye yardımcı tedavi yöntemlerinde erkek faktörü açısından amaç; sayısı yeterli, hareketi hızlı, morfolojisi iyi, sperm genetiği bozuk olmayan sağlıklı spermler ile uygulamaları yapmaktır. Mikroakışkan kanallar sayesinde klasik sperm yıkama ve hazırlama yöntemlerine göre mikroçip yönteminde DNA hasarı olmayan, ileri hızlı, morfolojisi daha iyi kaliteli spermler elde edilir. Bu sayede üremeye yardımcı tedavilerin başarısı artar. Tüpbebek uygulamalarında mikroçip kullanımı ile döllenme oranlarının arttığı, daha kaliteli embriyo geliştiği, blastosist oluşumu ve gebelik oranlarının arttığı birçok çalışmada gösterilmiştir. Bu sebeblerle, aşılama veya tüpbebek uygulamalarında infertilitenin durumu, ailenin öyküsü ve erkek kısırlığı durumlarına göre mikroçip teknolojisi kullanımı günden güne yaygınlaşmaktadır.

 

Üroloji ve Tüpbebek uzmanı

Op. Dr. Burak Sivaslıoğlu